Birinci Dünya Savaşı’nda Şii-Sünni ittifakı: Nedenler, imkanlar ve açmazlar

Abstract

Birinci Dünya Savaşı esnasında İslam topraklarını savunmak amacıyla Iraklı Şii müçtehitler cihat fetvaları vermiş ve Irak’ın Şii halkını Osmanlı Ordusu yanında İngilizlere karşı cihada çağırmıştır. Bu çağrı bir ölçüde başarılı da olmuştur. Peki, bu sürecin ardında yatan temel faktörler nelerdir? Mezhebi farklılıklarına rağmen, Sünniler ile Şiiler’in Irak’ta nasıl ortak hareket edebilmişlerdir? Osmanlı Devleti’nin 19. yüzyılın ortalarından itibaren sıkılaştırdığı merkezileşme politikalarının, II. Abdülhamid’in İttihad-ı İslam siyasetinin, İttihat ve Terakki hükümetinin Irak’ta takip ettiği politikaların ve Irak Şiileri arasında 19. yüzyıl boyunca yaşanmakta olan fıkhi ve toplumsal dönüşümlerin bundaki payı nedir? Bu sunumda hem Iraklı Şii müçtehitlerin cihat fetvalarının içerikleri hem de bu fetvaları ortaya çıkaran siyasi ve toplumsal bağlamlar tartışılacaktır. Konunun güncel gelişmelerle bağlantısı ise sunumun sonuna doğru kısaca ele alınacaktır.