Tasarruf finansman sözleşmesinden doğan uyuşmazlıkların tahkim ve diğer alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleri ile çözümü (tüketici hukuku bağlamında)

Abstract

Bu çalışma, tasarruf finansman sözleşmesinden doğan tüketici uyuşmazlıklarının tahkim ve diğer alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleriyle çözümünü incelemektedir. Tasarruf finansman sistemi, uzun vadeli birikim ve konut finansmanı sağlamada önemli bir rol oynarken, bu sistemden doğan uyuşmazlıkların etkin bir şekilde çözülmesi hem tüketiciler hem de finansal kuruluşlar açısından büyük önem taşımaktadır. Türkiye'de tüketici uyuşmazlıklarında mevcut çözüm yolları, tüketici hakem heyetler, dava şartı arabuluculuk ve mahkemeye başvuru süreçleri ile sınırlıdır. Ancak, bu mekanizmalarda taraf iradesi ön planda değildir. Bu çalışmanın amacı, Türkiye'deki çözüm yollarının yeterliliğini sorgulamak ve bu alanda daha etkin çözüm mekanizmaları geliştirilmesi için alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerinin uygulanabilirliğini incelemektir. Ayrıca, bu araştırma, diğer ülkelerdeki, özellikle tüketici finansmanından doğan uyuşmazlıkların, çözüm yöntemleri hakkındaki benzer düzenlemeleri de inceleyerek Türkiye'deki çözüm mekanizmalarının geliştirilmesi için öneriler sunmaktadır. Çalışma kapsamında, tüketici uyuşmazlıklarının tahkime elverişliliği konusu, Almanya, İsviçre, Birleşik Krallık, Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa Birliği Hukuku ile karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Türkiye'de mevcut Yargıtay'ın görüşü, tüketici uyuşmazlıklarının tahkime elverişli olmadığı yönünde olsa da diğer ülkelerde tüketici dostu tahkim uygulamaları geliştirilmiştir. Örneğin, Almanya'da tüketici uyuşmazlıklarına ilişkin tahkim sözleşmesi ayrı bir belgede düzenlenmelidir. İsviçre'de ise tüketici uyuşmazlıklarına ilişkin tahkim sözleşmesi ancak ihtilaf ortaya çıktıktan sonra akdedilebilirken, Birleşik Krallık'ta belirli parasal sınırların altındaki tahkim sözleşmeleri, "haksız şart" olarak değerlendirilmektedir. Amerika'da ise tahkim uygulaması federal eyaletlerde ufak nüans farklılıkları göstermekte, fakat yaygın olarak uygulanmaktadır. Ayrıca çalışmada, Türkiye'de tüketici uyuşmazlıklarında sektör bazlı alternatif uyuşmazlık çözüm mekanizmalarının geliştirilmesi önerilmiştir. Bu bağlamda, gerekli hukuki altyapının sağlanması halinde, tasarruf finansman sektörüne özgü, tasarruf finansman şirketlerinin bünyesinde bulunduğu meslek kuruluşu ile bir tahkim merkezi anlaşma yapabilir ve merkez bünyesinde seri tahkim kurallarının uygulanacağı bir hakem müessesi kurulabilir. Önerilen model hem tüketici haklarını koruyacak hem de finansal uyuşmazlıkların daha hızlı ve düşük maliyetle çözülmesini sağlayacaktır.

This study explores the resolution of consumer disputes arising from savings finance contracts through arbitration and other ADR methods. The savings finance system is vital for long-term savings and housing finance, making effective dispute resolution crucial for both consumers and financial institutions. In Türkiye, current remedies for consumer disputes are limited to consumer committees, compulsory mediation, and court proceedings. However, these mechanisms are mandatory and do not prioritize the parties will. The study aims to assess the adequacy of existing remedies in Türkiye and explore the applicability of ADR methods to develop more effective mechanisms. It also examines similar regulations in other countries, focusing on consumer finance disputes, and offers recommendations for improving resolution mechanisms in Türkiye. The research compares the arbitrability of consumer disputes within the legal systems of Germany, Switzerland, the UK, the USA, and the EU. While currently Türkiye's Court of Cassation considers consumer disputes as non-arbitrable, other countries have developed consumer-friendly arbitration practices. In Germany, consumer arbitration agreements must be in a separate document; in Switzerland, arbitration agreements concluded after the dispute has arisen are valid; in the UK, arbitration agreements below certain monetary thresholds are considered "unfair terms"; and in the USA, arbitration is widely practiced but varies from state tot state. The study also suggests creating sector-based ADR mechanisms for consumer disputes in Türkiye. In this context, if the necessary legal infrastructure is provided, an arbitration center specific to the savings finance sector may enter into an agreement with the professional association of savings finance companies and an arbitral institution may be established within the arbitration center where serial arbitration rules will be applied. This model would protect consumer rights while ensuring faster and cost-effective resolution of financial disputes.