Türk medeni hukukuna göre zürri vakıflarda galle üzerinde hak sahipliği

Abstract

743 sayılı Türk Kanunu Medenisi'nin yürürlüğüyle birlikte bu kanunun yürürlüğünden önce kurulan vakıflar ile sonra kurulan vakıflar ayrı hukuki düzenlemelere tabi tutulmuştur. Söz konusu kanunun yürürlüğünden sonra kurulan vakıflar yeni vakıf olarak tabir edilmiştir. Bu vakıfların hukuki esasları ilk olarak 743 sayılı Kanuna, bu kanunun ilgasından sonra ise 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu hükümleriyle birlikte 5737 sayılı Vakıflar Kanunu hükümlerine tabi tutulmuştur. 743 sayılı kanunun yürürlüğünden önce kurulan vakıflar eski vakıf olarak ifade edilmiş ve öncelikle 2762 sayılı Vakıflar Kanunu, bu kanunun ilgasından sonra ise 5737 sayılı Vakıflar Kanunu hükümlerine tabi tutulmuştur. Eski vakıflar, İslam/Osmanlı hukuk düzeninden Türk hukuk düzenine intikal etmiş vakıflar niteliğindedir. Zürri vakıflar, bu nitelikte bir eski vakıftır. Bu vakıflar 5737 sayılı Vakıflar Kanunu'na göre mazbut ya da mülhak vakıf niteliğindedir. Zürri vakıflarda vakıf malvarlığının gallesi anlamına gelen geliri, vakfedenle kan bağı ilişkisi içinde olan birtakım kimselere şart koşulmaktadır. Bu kimselerin lehlerine şart koşulan galleden yararlanması ise Türk hukukunda dava açma şartına bağlanmıştır. Bu davaya uygulamada galleye müstehak vakıf evladiyetinin tespiti davası denmekle birlikte çalışmamızda bu dava galle üzerinde hak sahipliği davası olarak isimlendirilmiştir. Bu dava, çalışmamızda zürri vakıflar temelinde inceleme konusu yapılmıştır. Bu kapsamda çalışmamızın ilk temel araştırması zürri vakfın hukuki yapısı üzerinde olmuştur. Bu doğrultuda zürri vakıf kavramı, hukuki niteliği, kuruluşu ve unsurları bu vakıfların kaynağı olan İslam hukukuna görev incelenmiştir. Çalışmamızın ikinci ana araştırması vakfın gallesi ve Türk hukukunda bu galleden yararlanma şartları üzerinde yapılmıştır. Bu kapsamda ayrıca galleden yararlanma kapsamındaki vakfiye şartları değerlendirilmiş ve bu bağlamda vakfiyenin yorumu ele alınmıştır. Çalışmamız kapsamındaki son ana inceleme ise galle üzerinde hak sahipliği davası üzerinde yapılmıştır. Bu dava hukuki nitelik, konu, taraflar, deliller, esasa ilişkin inceleme, hüküm ve sonuçlar bakımından incelenmiştir.With the enactment of the Turkish Civil Code No. 743, foundations established before and after this law became subject to different legal regulations. Foundations established after its enactment are termed new foundations, initially governed by Law No. 743 and later by the Turkish Civil Code No. 4721 and the Law on Foundations No. 5737. Foundations established before Law No. 743 are known as old foundations. Initially, they were subject to the Law on Foundations No. 2762 and later to the Law on Foundations No. 5737. These old foundations transitioned from the Islamic/Ottoman legal system to the Turkish legal framework. Zurri foundations fall within this category and are classified as either mazbut or mülhak under Law No. 5737. In zurri foundations, the income (galle) from foundation assets is allocated to certain individuals related to the endower by blood. However, benefiting from this income under Turkish law requires filing a lawsuit. This lawsuit, commonly called the determination of the sonship of the waqf entitled to the income, is termed in our study as the ownership lawsuit for the right to the income. Our study first examines the legal structure of zurri foundations, analyzing their concept, legal nature, establishment, and elements based on Islamic law, which originally governed them. The second focus is on waqf income and the conditions for its utilization under Turkish law. Here, the criteria for benefiting from the waqf's income and the legal interpretation of the waqf are evaluated. Finally, the study examines the right of ownership over waqf income. This includes an analysis of its legal nature, subject matter, parties, evidence, merits,vii judgment, and legal outcomes. Through this, the study aims to provide a comprehensive understanding of zurri foundations and related legal proceedings.