Tasavvufun teşekkül sürecinde anahtar bir kavram olarak havātır: El-Hāris̠ el-Muhāsibī’nin yaklaşımı

Basit Öğe Kaydı
dc.authorscopusid57760185200
dc.contributor.authorAydemir, Hasan
dc.contributor.otherLisansüstü Eğitim Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
dc.date.accessioned2023-04-18T22:13:04Z
dc.date.available2023-04-18T22:13:04Z
dc.date.issued2022
dc.departmentİHÜ, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
dc.description.abstractTasavvuf, kelam ve felsefe ehline müntesip düşünürler ḫavāṭır kavramını hicri üçüncü asırdan itibaren farklı anlayış biçimleriyle ele alır. El-Hāris̠el-Muḥāsibī (ö. 243/857) de ḫavāṭırı ahlaki ve pratik bir zeminde riʿāyet anlayışının temel bir unsuru olarak işler. Onun yaşadığı dönemde kimi zahidlerin eylemlerini sübjektif tecrübelerle elde ettikleri bilgilere dayandırmaları krize neden olan bir etkendir. Ayrıca bu bilgileri aktarmak için dāʿī/devāʿī, ʿāriḍ, vesvese, nezġ/nezeġāt, ḥadīs̠u’n-nefs, ilhām, ḥikmet ve maʿrifet gibi birçok ifade kullanmaları da kavram kargaşasına sebep olan diğer bir müessirdir. El-Muḥāsibī, tasavvufun bir din ilmi olarak teşekkülüne engel olan bu krizleri aşmak için anahtar bir kavram olarak sistematik ve bütüncül bir ḫavāṭır anlayışı geliştirir. Böylece dinî bir ilim olma yolunda ilerleyen tasavvufun bilgi yöntemini Kur’an ve sünnet temelli bir anlayış üzerinden inşa eder. Bu çalışmada ilk olarak el-Muḥāsibī’nin geliştirdiği bu anlayışının özgünlüğünü sorgulamak üzere ḫavāṭır kavramının din bilimlerinde kullanılmaya başlandığı tarihî serüven incelenmiş ve beraberinde el-Muḥāsibī’nin ḫavāṭır anlayışını oluştururken felsefe ve Muʿtezilī düşünürlerden etkilenip etkilenmediği mukayese edilerek tartışılmıştır. Bunun yanı sıra ḫavāṭır kavramı üzerinden onun riʿāyet düşüncesi ve insan doğasına dair fikirleri açıklanmıştır. Ayrıca bu çalışmada ḫavāṭıra benzeyen ifadelerin sebep olduğu kavram kargaşasına karşı el-Muḥāsibī’nin nasıl bir yöntem geliştirdiği, bireyin kalbine gelen ḫavāṭıra karşı sorumluluğunun ve epistemolojik değerinin ne olduğu saptanmıştır. Son olarak el-Muḥāsibī’nin ḫavāṭır konusu çerçevesinde muhalif ve muvafık olduğu zümreler tespit edilmiştir.
dc.description.abstractScholars in the field of Ṣūfism, Kalām, and Philosophy have dealt with the concept of khawāṭir with different forms of understanding since the third century. Ḥārith alMuḥāsibī (d. 243/857) examines it based on the thought of al-riʿāyah on moral and practical grounds. During his lifetime, the fact that some zāhids based their actions on the information they obtained through subjective experiences caused a crisis. In addition, the use of many expressions such as dāʿī/davāʿī, ʿāriḍ, waswasa, nazgh/nazaghāt, hadith annafs, ilhām, ḥikma and maʿrifa to convey this information also caused conceptual confusion. Al-Muḥāsibī develops a systematic and holistic understanding of khawāṭir as a key concept to overcome these crises that hinder the establishment of Sufism as a science of religion. Thus, he builds the knowledge method of Sufism, which is on the way to becoming a religious science, through an understanding based on the Qurʾan and Sunna. In this study, I first examined the historical adventure in which the concept of khawāṭir began to be used in religious sciences to question the originality of this understanding developed by al-Muḥāsibī. At the same time, I discussed whether al-Muḥāsibī was influenced by Philosophers and Mutakallimūn while forming his understanding of khawāṭir. In addition to this, I explained his ideas about obedience and human nature through the concept of khawāṭir. Furthermore, I determined what kind of a method alMuḥāsibī has developed against the confusion of concepts caused by expressions similar to khawāṭir, and what is the responsibility and epistemological value of the khawāṭir that comes to the heart. Finally, to reveal the main factor behind al-Muḥāsibī’s writings on the concept of khawāṭir, I have identified groups that he disagrees with and agrees with.
dc.identifier.citationAydemir, H. (2022). Tasavvufun teşekkül sürecinde anahtar bir kavram olarak havatır: El-Haris? el-Muhasibi’nin yaklaşımı. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 63(1), 185 - 210. https://doi.org/10.33227/auifd.1074203
dc.identifier.doi10.33227/auifd.1074203
dc.identifier.endpage210
dc.identifier.issn1301-0522
dc.identifier.issue1
dc.identifier.scopus2-s2.0-85132585618
dc.identifier.scopusqualityQ4
dc.identifier.startpage185
dc.identifier.urihttps://doi.org/10.33227/auifd.1074203
dc.identifier.urihttps://hdl.handle.net/20.500.12154/2210
dc.identifier.volume63
dc.indekslendigikaynakScopus
dc.indekslendigikaynakTR-Dizin
dc.institutionauthorAydemir, Hasan
dc.language.isotr
dc.publisherAnkara University, Journal of the Faculty of Divinity
dc.relation.ispartofAnkara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
dc.relation.publicationcategoryMakale - Uluslararası Hakemli Dergi - Kurum Öğretim Elemanı
dc.relation.publicationcategoryÖğrenci
dc.rightsinfo:eu-repo/semantics/openAccess
dc.subjectTasavvufen_US
dc.subjectTeşekkül Dönemien_US
dc.subjectel-Muḥāsibīen_US
dc.subjectRiʿāyeten_US
dc.subjectḪavāṭıren_US
dc.subjectSufism
dc.subjectThe Formative Period
dc.subjectal-Muḥāsibī
dc.subjectRiʿāyah
dc.subjectKhawāṭir
dc.titleTasavvufun teşekkül sürecinde anahtar bir kavram olarak havātır: El-Hāris̠ el-Muhāsibī’nin yaklaşımıen_US
dc.title.alternativeKhawāṭir as a Key Concept in the Formative Period of Sufism: al-Ḥārith alMuḥāsibī’s Approachen_US
dc.typeArticle
dspace.entity.typePublication
relation.isOrgUnitOfPublication7aadb8ba-c2c6-49e8-897f-faff07b640cb
relation.isOrgUnitOfPublication.latestForDiscovery7aadb8ba-c2c6-49e8-897f-faff07b640cb

Dosyalar

Orijinal paket
Listeleniyor 1 - 1 / 1
Küçük Resim
İsim:
hasan-a.pdf
Boyut:
451.81 KB
Biçim:
Adobe Portable Document Format
Açıklama:
Tam Metin / Full Text
İndir

Koleksiyon

Scopus İndeksli Yayınlar Koleksiyonu
Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Diğer Yayınlar Koleksiyonu
TR-Dizin İndeksli Yayınlar Koleksiyonu