Köprülü sadrazamlar ve sûfî çevreler

Abstract

On yedinci yüzyılın ilk yarısında vâiz Kadızâde Mehmed Efendi’nin (ö. 1045/1635) “Kadızâdeliler” adı verilen taraftarları ile Halvetîliğin Şemsî koluna mensup ŞeyhAbdülmecid Sivâsî Efendi’nin (ö. 1049/1639) “Sivâsîler” olarak adlandırılan takipçi ve destekçileri arasında önceleri risâle ve kitaplar aracılığıyla ilmî/fikrî seviyede başlayan ancak gittikçe şiddetlenerek siyasî ve sosyal bir meseleye doğru evrilen dinî temelli tartışmalar yaşanmıştır. Hz. Muhammed döneminden sonra ortaya çıkan bir takım adet ve uygulamaları bidat olarak nitelendirip reddeden Kadızâdeliler, dinî ve sosyal hayata dair birçok meselede toplum tarafından kabul görmüş uygulama ve ritüellere karşı çıkmışlardır. Dönemde yaşanan İdarî ve askerî başarısızlıkları devlet ricâlinin tarikat ehlini himaye etmesine hamlederek halkı galeyana getirmeye çalışan Kadızâdeliler, Şeyhülislâm Bahâî Efendi’den (ö. 1064/1654) aldıkları fetva ve Sadrazam Melek Ahmed Paşa’dan (ö. 1073/1662) aldıkları buyruldu sonrası ı65i’de Demirkapı yakınlarındaki Halveti Tekkesini basıp burada devran eden dervişleri dağıtmışlardır…