From Tanmiyah to Takiyah: An Islamic moral critique of development

Abstract

Since its inception in the second half of the 20th century, development as a concept and practice has been widely challenged for being entrenched in capitalism and its western imperialist machine. Demands for reforming development or attempting to make it more sustainable and socially responsible have proven to be counter-productive, for development is steeped in the doctrine of linear unlimited growth which in essence is incongruent with the idea of sustainability and social justice. By tracing its history back to the origins of Western intellectual thought from the classical age to the aftermath of the second world war, this research argues first that development is a modern secular theory of social change. The failure of development to deliver its promises calls for alternative theories of social change that are independent in logic and different in dogma. In other words, providing a holistic and effective alternative to development necessitates flipping the value-base that gave birth to it in the first place, namely the Western worldview that came to base economics and social change on the principle of maximizing self-interest. This absence of morality as a central domain of the human condition constitutes the main problematic of this research. Stressing on the importance of a different genealogy of critique in social science, the second aim of this research is to demonstrate how the Islamic worldview can bridge this gap by presenting a moral critique of development through an analysis of the theoretical insights of the renowned philosopher Taha Abdurrahman and the practical experience of Hany el-Banna, the leading figure in global humanitarian work. The central argument that follows is that the unproductivity of the development theory can only be countered if the economy is pushed to the margins and is subordinated to the central domain of human endeavor: the cultivation of spiritual and moral capital through the process of Tazkiyah.

Bir kavram ve uygulama olarak kalkınma, 20. yüzyılın ikinci yarısındaki başlangıcından bu yana, kapitalizme ve onun batılı emperyalist makinesine gömülü olduğu gerekçesiyle yaygın bir şekilde sorgulanmıştır. Kalkınmanın reforme edilmesi ya da daha sürdürülebilir ve sosyal açıdan sorumlu hale getirilmesine yönelik taleplerin ters teptiği kanıtlanmıştır; zira kalkınma, özünde sürdürülebilirlik ve sosyal adalet fikriyle uyuşmayan doğrusal ve sınırsız büyüme doktriniyle yoğrulmuştur. Bu araştırma, klasik çağdan ikinci dünya savaşı sonrasına kadar Batı entelektüel düşüncesinin kökenlerine inerek, öncelikle kalkınmanın modern seküler bir sosyal değişim teorisi olduğunu savunmaktadır. Kalkınmanın vaatlerini yerine getirmedeki başarısızlığı, mantık açısından bağımsız ve dogma açısından farklı alternatif sosyal değişim teorilerini gerekli kılmaktadır. Başka bir deyişle, kalkınmaya bütüncül ve etkili bir alternatif sunmak, en başta onu doğuran değer temelini, yani ekonomiyi ve sosyal değişimi kişisel çıkarı maksimize etme ilkesine dayandıran Batılı dünya görüşünü tersine çevirmeyi gerektirmektedir. İnsanlık durumunun merkezi bir alanı olarak etiğin bu yokluğu, bu araştırmanın temel sorunsalını oluşturmaktadır. Sosyal bilimlerde farklı bir eleştiri soyağacının önemini vurgulayan bu araştırmanın ikinci bölümü, Faslı ünlü filozof Taha Abdurrahman'ın teorik görüşlerini ve küresel insani yardım çalışmalarının önde gelen isimlerinden Hany el-Banna'nın pratik deneyimlerini analiz ederek kalkınmanın ahlaki bir eleştirisini sunmak suretiyle İslami dünya görüşünün bu boşluğu nasıl doldurabileceğini göstermeye çalışmaktadır. Bunu takip eden temel argüman, kalkınma teorisinin verimsizliğinin ancak ekonominin marjlara itilmesi ve insani çabanın merkezi alanına, yani tezkiye süreci yoluyla manevi ve ahlaki sermayenin geliştirilmesine tabi kılınması halinde giderilebileceğidir.