Kuruluş devri Osmanlı tarihçiliğinde bir gelenek: “Tevârîh-i Âl-i Osmân” tarzı eserler
Yükleniyor...
Dosyalar
Tarih
2021
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
İbn Haldun Üniversitesi Yayınları
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
İslam Medeniyeti’nin bir parçası olarak Osmanlı Devleti’nde tarih yazıcılığı, devletin kuruluşundan yaklaşık bir buçuk asır sonra başlamıştır. İlk eserler, önceki devirlere ait oğuznâme, selçuknâme tarzının devamı olarak menâkıbnâme ve gazavâtnâme türünde destansı eserlerdir. Sonraki çalışmalara büyük ölçüde kaynaklık eden Yahşi Fakih’e ait Menâkıb-ı Âl-i Osmân adlı eser ilk Osmanlı tarihi kabul edilir. 15. yüzyılın ilk çeyreğinde Ahmedî tarafından kaleme alınan manzum İskendernâme’nin sonuna eklenen Dâsitân-ı Tevârîh-i Mülûk-ı Âl-i Osmân ise hâlâ varlığını koruyan ilk yazılı kaynak olarak bilinmektedir. 5. yüzyılın ilk yarısında çeşitlenmeye başlayan Osmanlı tarih yazıcılığında Sultan II. Murad devrinde ilk örnekleri görülen Tevârîh-i Âl-i Osmân tarzı eserler son derece önemlidir. Bu tür eserler muhtevasındaki özgün bilgilerle menkıbevi anlatımı, gazavâtnâme tarzı üslubuyla ve döneminde okuyucu bulmuş olması yönleriyle dikkat çekicidir. Kütüphanelerde onlarca nüshası bulunan Tevârîh-i Âl-i Osmân türü eserler, 18. yüzyıla kadar anonim pek çok farklı Osmanlı tarih yazıcılığının ortak ismi olarak kullanılagelmiştir. Manzum ve mensur farklı türleri bulunan Tevârîh-i Âl-i Osmân adlı çalışmalar Aşıkpaşazâde, Kemâlpaşazâde ve Lütfi Paşa gibi şahıslarla bü-tünleşmiş olmakla birlikte Kitâb-ı Cihânnümâ, Tâcü’t-Tevârîh gibi müstakil isme sahip eserleri ifade etmek için de kullanılmıştır. Gerek anonim gerekse müellifi belli olan Tevârîh-i Âl-i Osmânlar, Osmanlı tarih yazıcılığında önemli çalışmalar olarak sonraki pek çok esere kaynaklık etmiştir. Çalışmada bu bağlamda, kaleme alındığı 15. yüzyılın ilk yarısından itibaren Tevârîh-i Âl-i Osmân tarzı eserler bilgi, içerik, üslup, özgünlük ve kaynak değeri açılarından incelenmektedir. Ayrıca bu eserlerin Osmanlı tarih yazıcılığında yeri ve önemi değerlendirilmekte ve bu alanda yapılan başlıca eserlere yer verilmektedir.
As a part of the Islamic Civilization, historiography in the Ottoman Empire began about a century and a half after the establishment of the Empire. The first works in the field of historiography were epic works in the form of manakibname and gazavatname, which were the continuation of the previous eras style works as oguznāme and selcukname. The book named Menakib-i Al-i Osman, written by Yahşi Fakih, which was a great source for the following works, is considered as the first Ottoman history book. Dasitan-i Tevarih-i Müluk-i Al-i Osman, which was added to the end of the verse Iskendername written by Ahmedi in the first quarter of the 15th century, is known as the first written source that still preserves its existence. In the Ottoman historiography that started to diversify in the first half of the 15th century, the works of Tevarih-i Al-i Osman, its first examples were seen in the period of Sultan Murad II, are extremely important. Such works are remarkable in terms of their original content, narrative style, gazavatname style and the fact that they found readers in their periods. Tevarih-i Al-i Osman type works, which have tens of copies in libraries, have been used as common names of many anonymous Ottoman historiography until the 18th century. Tevarih-i Al-i Osman style works, which have different types of verse and prose, are used to express the individual works such as history of Aşıkpaşazade, Kemalpaşazade and Lütfi Pasha, it is also integrated with different named works such as Kitab-ı Cihannuma, Tacu’t-Tevarih. The works of Tevarih-i Al-i Osman, which are both anonymous and whose authors are obvious, were later the sources of many important works in Ottoman historiography. In this article, in this context, since the first half of the 15th century when it was written, Tevarih-i Al-i Osman style works are analysed in terms of information, content, style, originality and resource value. In addition, the place and importance of these works in Ottoman historiography are evaluated and major works in this field are included.
As a part of the Islamic Civilization, historiography in the Ottoman Empire began about a century and a half after the establishment of the Empire. The first works in the field of historiography were epic works in the form of manakibname and gazavatname, which were the continuation of the previous eras style works as oguznāme and selcukname. The book named Menakib-i Al-i Osman, written by Yahşi Fakih, which was a great source for the following works, is considered as the first Ottoman history book. Dasitan-i Tevarih-i Müluk-i Al-i Osman, which was added to the end of the verse Iskendername written by Ahmedi in the first quarter of the 15th century, is known as the first written source that still preserves its existence. In the Ottoman historiography that started to diversify in the first half of the 15th century, the works of Tevarih-i Al-i Osman, its first examples were seen in the period of Sultan Murad II, are extremely important. Such works are remarkable in terms of their original content, narrative style, gazavatname style and the fact that they found readers in their periods. Tevarih-i Al-i Osman type works, which have tens of copies in libraries, have been used as common names of many anonymous Ottoman historiography until the 18th century. Tevarih-i Al-i Osman style works, which have different types of verse and prose, are used to express the individual works such as history of Aşıkpaşazade, Kemalpaşazade and Lütfi Pasha, it is also integrated with different named works such as Kitab-ı Cihannuma, Tacu’t-Tevarih. The works of Tevarih-i Al-i Osman, which are both anonymous and whose authors are obvious, were later the sources of many important works in Ottoman historiography. In this article, in this context, since the first half of the 15th century when it was written, Tevarih-i Al-i Osman style works are analysed in terms of information, content, style, originality and resource value. In addition, the place and importance of these works in Ottoman historiography are evaluated and major works in this field are included.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Osmanlı Tarihi, Osmanlı Tarih Yazıcılığı, Anonim Osmanlı Tarihi, Tevârîh-i Âl-i Osmân, Aşıkpaşazâde, Ottoman History, Ottoman Historiography, Anonymous Ottoman History, Tevarih-i Al-i Osman, Aşıkpaşazade
Kaynak
İslâm’da Medeniyet Bilimleri Tarihi (2. Cilt)
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
Sayı
Künye
Ak, M. (2021). Kuruluş devri Osmanlı tarihçiliğinde bir gelenek: “Tevârîh-i Âl-i Osmân” tarzı eserler. R. Şentürk, A. Süruri, R. T. Kalyoncu, M. Sürün ve E. Morgül (Ed.). İslâm’da Medeniyet Bilimleri Tarihi (2. Cilt) içinde (9-33. ss.). İstanbul: İbn Haldun Üniversitesi Yayınları.
