Edinilmiş mallara katılma rejimi ve denkleştirme

Abstract

Edinilmiş mallara katılma rejimi 01.01.2002 yürürlük tarihli 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu ile eşler arasında uygulanacak yasal mal rejimi olarak kabul edilmiştir. Bu rejim, eşlerden birinin ölümü, başka bir mal rejiminin seçilmesi, boşanma, evliliğin iptali ya da mahkeme kararı ile mal ayrılığına geçilmesi hâlinde sona ermektedir. Rejimin sona ermesiyle birlikte eşler arasında malvarlığının tasfiyesine geçilmektedir. Tasfiye sürecinde katılma alacağı, değer artış payı ve denkleştirme gibi hesaplamalara dayalı hukuki mekanizmalar gündeme gelmektedir. Bu çalışmada, edinilmiş mallara katılma rejiminin temel esasları açıklandıktan sonra, özellikle tasfiye sırasında önemli bir rol oynayan denkleştirme müessesesi ayrıntılı biçimde ele alınmıştır. Türk Medeni Kanunu m. 230 uyarınca düzenlenen bu kurum, bir eşin malvarlığı grupları arasında gerçekleşen katkı ve borç ödemeleri nedeniyle ortaya çıkan değer geçişlerinin dengelenmesini amaçlamaktadır. Kişisel maldan edinilmiş mala ya da tersi yönde yapılan aktarımların tasfiye sırasında katılma alacağı hesabına hakkaniyete uygun şekilde yansıtılması denkleştirme sayesinde mümkün olmaktadır. Tez çalışmasında denkleştirmenin hukuki niteliği, hesaplama yöntemleri, klasik ve değişken denkleştirme ayrımı, elden çıkarılan malların değerlendirilmesi, faiz ve zamanaşımı konuları ile Yargıtay kararları ışığında irdelenmiştir. Denkleştirme ile değer artış payı alacağı arasındaki farklar açık biçimde ortaya konmuş, kavramların karıştırıldığı içtihatla ele alınmıştır. Bu kapsamda çalışmanın amacı, edinilmiş mallara katılma rejimi ve denkleştirme alacağı konularında, hukuki ve pratik sorunların anlaşılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır.The regime of participation in acquired property has been adopted as the statutory matrimonial property regime under the Turkish Civil Code No. 4721, which entered into force on January 1, 2002. This regime terminates upon the death of a spouse, a change to another property regime, divorce, annulment of the marriage, or a judicial decision for separation of property. Upon termination, the liquidation of assets between the spouses is initiated. During this process, legal mechanisms such as participation claims, compensation for increase in value, and equalization become applicable. This study initially outlines the fundamental principles of the regime of participation in acquired property and focuses specifically on the equalization mechanism, which plays a critical role in the liquidation phase. As regulated in Article 230 of the Turkish Civil Code, equalization aims to balance the financial transitions between a spouse's separate and acquired property, arising from inter-group contributions or debt payments. Through this mechanism, transfers from personal to acquired assets or vice versa are reflected equitably in the calculation of participation claims. The thesis explores the legal nature of equalization, calculation methods, distinctions between classical and variable equalization, treatment of disposed assets, and the implications of interest and statute of limitations, all supported by relevant jurisprudence of the Court of Cassation. Furthermore, the distinction between equalization and the compensation for increase in value is analyzed in detail, along with the judicial misinterpretations that often conflate the two. Accordingly, this study aims to clarify both the theoretical and practical issues surrounding the regime of participation in acquired property and the institution of equalization.