Biyofıkıh metodolojisi: Kanıta dayalı tıp ve delile dayalı fıkıh matrisi

Abstract

Tıp ve ahlak arasında çağlar boyu devam eden kaçınılmaz bir ilişki vardır. Hipokrat yemini bunun en müşahhas ifadesidir.1 Ahlaktan tamamen kopuk ve normatif değerlerden büsbütün soyutlanmış bir tıp anlayışını hiç kimse ne tarihte ne de bugün savunmaktadır.2 Ancak bu ilişki nasıl kurulacaktır? Müslümanlar, Batılılaşma öncesi dönemde olduğu gibi, tıp ve ahlak ilişkisini kendi medeniyet, din ve kültürleri ışığında, kendilerine has bir yaklaşım ve metotla mı sürdüreceklerdir? Yoksa Batı’da materyalist bir yaklaşımla ve metotla oluşturulan biyoetik anlayışının sunduğu tıp ve ahlak ilişkisini mi benimseyeceklerdir? Aslında bu iki yaklaşım aynı sorulara farklı paradigmalar kullanarak cevap aramaktadır. Vardıkları sonuçlar da her zaman birbirinin zıddı veya tamamen farklı olmamaktadır. Evrensel bazı değerleri biyoetik alanındaki tüm paradigmalar paylaşırken, göreceli değerler konusunda birbirinden ayrılmaktadırlar. Kısaca önümüzde iki seçenek bulunmaktadır: 1) Müslümanlar olarak zaten var olan birikimimizi kullanarak kendi biyoetik anlayışımızı inşa veya ihya etmek, 2) Şu anda dünyada yaygın olan materyalist biyoetik anlayışını benimsemek. Her iki yaklaşımın da avantaj ve dezavantajları olduğu iddia edilebilir. Bu yazı –tüm zorluklarının farkında olarak– birinci yaklaşımı savunmaktadır. Aşağıda şu soruya cevap arayacağız: Müslümanlar olarak kendi biyoetik anlayışımızı nasıl yeniden ihya edebiliriz? Bunun için nasıl bir yönteme ihtiyacımız vardır? Önümüzdeki zorluklar nelerdir?...