Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) tanılı çocukların ebeveynlerine yönelik kabul ve kararlılık terapisi temelli bir müdahalenin geliştirilmesi ve etkinliğinin incelenmesi

Abstract

Bu araştırmanın amacı Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) tanılı çocukların ebeveynlerindeki psikolojik esnekliği arttırmaya yönelik Kabul ve Kararlılık Terapisi (ACT) temelli bir müdahalenin geliştirilerek etkinliğinin incelenmesi ve kontrol grubu ile karşılaştırılmasıdır. Bu çalışma randomize kontrol gruplu yarı deneysel bir desende tasarlanmıştır. Ön test, son test ve bir aylık takip ölçümleri yapılmıştır. Veri toplama araçları olarak Demografik Bilgi Formu, Anne Baba Stres Ölçeği, Ebeveyn Psikolojik Esneklik Ölçeği, Öz Şefkat Ölçeği, Depresyon Anksiyete Stres Ölçeği ve Yaşam Doyum Ölçeği kullanılmıştır. Verilerin analizi SPSS 22.0 paket programı kullanılarak yapılmıştır. Çalışmaya dahil etme ve dışlama kriterleri dikkate alınarak basit rastgele örnekleme yoluyla ACT (deney grubu) ve kontrol grubu homojen olarak belirlenmiştir. Çalışma, 16'sı deney grubunda bulunan toplam 34 ebeveynle tamamlanmıştır. ACT grubunda yer alan ebeveynlere iki gün 90 dakikalık altı oturumdan oluşan müdahale programı uygulanmıştır. Kontrol grubu deney grubuyla eş zamanlı olarak takip ölçümleri tamamladıktan sonra bir günlük ACT atölyesine katılmışlardır. Araştırma bulguları deney grubunda son test ve takip ölçümleri lehine anlamlı farklılıklar göstermiştir. Deney grubu ve kontrol grubu karşılaştırıldığında, deney grubunda uygulanan müdahalenin anne-babaların stresini azalttığını, psikolojik esnekliği arttırdığını, öz-anlayışlarını geliştirdiğini, anksiyete ve stres semptomlarını azalttığını ve yaşam doyumlarını arttırdığını göstermektedir. Ancak depresyon semptomlarında bir farklılık oluşturmadığı görülmüştür. Araştırmanın sonuçları literatürdeki diğer çalışmalar ile karşılaştırılarak tartışılmış ve gelecekte yapılacak araştırmalar için öneriler sunulmuştur. Bu çalışmanın hem DEHB tanılı çocukların ebeveynlerinin yaşamış olduğu zorluklarda yardımcı olacağı hem de ACT müdahale çalışmaları literatürüne katkıda bulunacağı düşünülmektedir.

The aim of this study is to develop an Acceptance and Commitment Therapy (ACT)- based intervention, to examine its effect on psychological flexibiliy in parents of children with Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) and to compare it with the control group. This study was designed in a randomized controlled semi-experimental design. Pre-test, post-test, and one-month follow-up measurements were conducted. The data collection instruments used were the Demographic Information Form, Parental Psychological Flexibility Scale, Parenting Stress Scale, Self-Compassion Scale, Depression Anxiety Stress Scale, and Life Satisfaction Scale. Data analysis was performed using SPSS 22.0. Using inclusion and exclusion criteria, the ACT (experimental group) and control group were determined homogeneously through simple random sampling. A total of 34 parents participated in the study, 16 of whom were in the experimental group. The intervention program, consisting of six sessions of 90 minutes over two days, was applied to the parents in the ACT group. After completing follow-up measurements simultaneously with the experimental group, the control group participated in a one-day ACT workshop. The results have demonstrated significant differences in favor of the experimental group, as evidenced by the final test and follow-up measurements. Specifically, the the experimental group had significantly reduced parental stress, increased psychological flexibility, improved self-understanding, reduced anxiety and stress symptoms, and increased life satisfaction when compared to the control group. However, no significant differences were observed in depression symptoms. The research findings have been extensively discussed, and several recommendations for future research have been proposed. This study contributes both to assisting in the challenges experienced by parents of children diagnosed with ADHD and to the existing body of literature on ACT intervention studies.