Schacht ve Azami’nin Fıkhın Menşeine Yaklaşımı

Abstract

1252/1836 yılında vefat etmiş olan İbn Abidin’i fıkhın klasik döneminin son temsilcisi olarak gösterebiliriz. Bu tarih, aynı zamanda bir dönüm noktasını, bir dönemeci de ifade eder. Şöyle ki bu tarihte, İslam dünyasını siyasi ve askeri alanda temsil eden en büyük güç olan Osmanlı Devleti artık eski satvetini ciddi anlamda yitirmiş durumdadır. Tanzimat döneminde yapılan düzenlemeler bu bağlamda okunabilir. Batı, İslam dünyasının temsilcisi konumunda olan Osmanlı’nın askeri, siyasi ve ekonomik alanlardaki güç kaybını fırsata dönüştürmek istedi. Maddi alanda güven kaybına uğrayan Müslümanların, kendilerini bir daha toparlayamaması ve Batı’nın karşısına rakip bir güç olarak bir daha çıkamamaları için manevi olarak özgüven kaybına uğramaları gerekiyordu ve bunu Müslümanlara yaşatmak için ciddi bir atağa geçtiler. Nereye nasıl saldıralım ki maksat hâsıl olsun? Bir kere, o güne kadar birey, toplum ve devlet düzeyinde Müslümanları çekip çeviren fıkıh hedef tahtasına konulmaya en uygun alanı teşkil ediyordu. Zira fıkıh, bu ameli işlevinin yanı sıra, bütün İslami ilimler için bir şiraze işlevi de görüyordu. Dolayısıyla fıkha vurulacak bir darbe İslam’ın hem kaba hem yumuşak gücünü zayıflatacak, böylece ana yapının çökertilmesi yolu açılmış olacaktı. Omurgası çökertilen yapı artık rahatlıkla bertaraf edilebilecek hale gelir.