Fazla mesai, hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil çalışmaları alacakları

Abstract

İşçinin temel geçim kaynağını oluşturan ücret ve ücret eklerinin belirlenmesinde, çalışma sürelerinin belirlenmesi önem arz etmektedir. Çalışma süresi ise bir yandan fiili çalışma süreleri diğer yandan farazi çalışma sürelerinden oluşmaktadır. Fiili çalışma süresi, işçinin çalıştırıldığı işte geçirdiği süre iken farazi çalışma süresi işçinin fiilen çalışmamasına karşılık çalışmış sayıldığı sürelerdir. Çalışma süresinden sayılan haller İş Kanunu’nun 66. maddesinde düzenlenmiştir. Hukukumuzda çalışma süresine ilişkin düzenlemelerde günlük değil haftalık çalışma süresi esas alınmıştır. İş Kanunu’na göre, “Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırkbeş saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır. Yer altı maden işlerinde çalışan işçilerin çalışma süresi; günde en çok yedi buçuk, haftada en çok otuz yedi buçuk saattir.”. Taraflarca 45 saatin altında çalışılacağının kararlaştırılması, kısmi süreli veya çağrı üstüne iş sözleşmesi akdedilmesi, sağlık kuralları gereği en çok 7,5 saat ve daha kısa çalışılması gereken işlerde yapılan çalışmalar ve kısa çalışma yapılan hallerde haftalık çalışma süresi 45 saatin altında gerçekleşmektedir. Haftalık 45 saatin üzerinde gerçekleştirilen çalışmalar ile haftalık çalışma süresini aşmamakla birlikte sözleşmede belirlenen çalışma süresini aşan çalışmalar ise fazla saatlerle çalışma olarak adlandırılmakta olup, kural olarak bu çalışmalar karşılığında işçiye zamlı ücret ödenmesi gerekmekle birlikte işçinin serbest zaman kullanımını tercih etmesi yahut esnek çalışma uygulamalarından olan denkleştirme uygulamasına başvurulması durumunda zamlı ücret ödenmesi gerekmeyebilmektedir. Fazla saatlerle çalışmaya ilişkin düzenlemelerde işverene çeşitli sınırlamalar getirilmiş olup, bu sınırların aşılması işçinin haklı nedenle derhal fesih hakkının ortaya çıkması yahut işverene idari para cezası uygulanmasına yol açabilmektedir. Fazla saatlerle çalışmanın yanı sıra gece çalışması, telafi çalışması, hazırlama, tamamlama ve temizleme işleri vb. çeşitli özellik arz eden çalışma sürelerine de rastlanmaktadır. İşçinin dinlenme süresi olarak kabul edilen hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatillerde gerçekleştirilen çalışmaların ücretlendirilmesinde de özel düzenlemeler söz konusudur. Çalışmamızda sözü geçen çalışma süreleri ve bu sürelerin ücretlendirilmesine ilişkin mevzuatta yer alan düzenlemeler ve yargı kararlarında yer verilen esaslar ayrıntılı olarak değerlendirilmeye çalışılmıştır.